Poznań, który warto poznać… czyli co zwiedzić w weekend, cz. 2. Dawniej i dziś.
Spis treści
Chwaliszewo
Początki Chwaliszewa
Nastał drugi dzień zwiedzania, czy równie intensywny, jak pierwszy zależy tylko od Ciebie. Przenieśmy się najpierw do historycznej dzielnicy Poznania, jakim jest Chwaliszewo. Osada przed rokiem 1800 była niezależnym miastem na prawie magdeburskim, które otrzymał z nadania króla Władysława III Warneńczyka w XV wieku. Miasto posiadało własną parafię, ratusz i władzę. Dopiero w wyniku rozbiorów Polski utraciło swoją niezależność i zostało włączone w 1800 roku do Poznania. Zburzono wówczas dwa kościoły a ratusz przerobiono na szpital. W XX wieku wybudowano pierwszy most, który połączył wyspę Chwaliszewo z miastem (rozebrany w 1968 roku po wybudowaniu Mostu Chrobrego). A w 1880 roku ruszyły pierwsze konne tramwaje od Starego Rynku do Ostrowa Tumskiego.
Na Chwaliszewie zapłonął również pierwszy stos z czarownicą w 1511 roku. Była nią kobieta z Chwaliszewa oskarżona o zatrucie wody w miejscowych browarach i praktykowanie magii.
Wiek XX
Nastał XX wiek, dla Chwaliszewa kolejne zmiany. Zaczęły powstawać secesyjne kamienice a przede wszystkim port rzeczny, do którego zawijały liczne statki między innymi ze Szczecina, Berlina, czy Hamburga. Rozwijał się handel, rzemiosło, powstawały kolejne fabryki wódki, zapałek, czy laczków*. Choć Chwaliszewo przez lata było jedną z najpiękniejszych dzielnic Poznania, to miał nienajlepsze opinie. Dzielnica słynęła z juchty, czyli miejscowych łobuzów, którzy własne utarczki załatwiali za pomocą pięści.
W wyniku II wojny światowej Chwaliszewo w 90% zostało zniszczone. Niemal wszystkie secesyjne kamienice zniknęły, a odbudowa dzielnicy rozpoczęła się dopiero w latach 50 (priorytetem była odbudowa Starego Miasta). Co roku przez Chwaliszewo przebiega procesja Bożego Ciała, która kończy swój bieg u podnóża katedry poznańskiej na Ostrowie Tumskim. Zaraz po wojnie najhuczniej obchodzono święto w tej dzielnicy. Przystrojone było każde okno a każdy mieszkaniec brał czynny udział w procesji.
*Laczki, w gwarze poznańskiej oznacza domowe pantofle
Chwaliszewo jako wyspa przetrwała aż do końca lat 60 XX wieku, kiedy to postanowiono zasypać koryto Warty. Choć dziś nie wzbudza takiego zachwytu, jak przed II wojną, to nadal jest miejscem, które warto odwiedzić, chociażby ze względu na jedne z najlepszych lodów tradycyjnych w Poznaniu.
Ostrów Tumski
Ostrów Tumski, podobnie jak Chwaliszewo stanowiło przed 1800 rokiem odrębne miasto, które należało do biskupa poznańskiego. Dzisiaj jest jedyną zachowaną wyspą, która leży w granicach Poznania, pomiędzy rzekami Warta i Cybina.
Początki Ostrowa Tumskiego
Pierwszy gród powstał właśnie na terenie Ostrowa Tumskiego w VIII lub IX wieku. Pod dzisiejszym kościołem Najświętszej Marii Panny odkryto riuny palatium, czyli kompleksu sakralno-pałacowego, najprawdopodobniej za czasów Mieszka I. Przy pałacu książecym ufundowana została przez Dobrawę kaplica. Niewykluczone, że spoczeła w niej sama Dobrawa. Do pałacu przylegała jeszcze pracownia złotnicza, uważana za pierwszą na ziemiach polskich. Produkowano w niej głównie biżuterię dla rodziny królewskiej oraz naczynia liturgiczne. Pracowanie działała od połowy X wieku do pierwszej połowy XI wieku.
Gród wraz z palatium został zburzony w 1038 roku, podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława. Nigdy już go nie odbudowano, zaś na jego fundalentach w XIII wieku stanął kościół Najświętszej Marii Panny. Obok świątyni w ramach projektu “Tu się wszystko zaczęło” ustawiono podświetlaną instalację zarysku palatium. Zachęcam Ciebie do zwiedzenia wnętrza kościoła, które po zakończeniu renowacji w 2021 roku znów jest otwarte dla zwiedzających.
Katedra Poznańska na Ostrowie Tumskim
W następnych latach (X wiek) na Ostrowie Tumskim postawiono okazałą Katedrę Poznańską (Bazylika Archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła), jako siedzibę pierwszego biskupa Polski Jordana. Uważana jest za najstarszą na ziemiach polskich katedrę. Wielokrotnie była niszczona i odbudowywana. Obecny gotycki kształt uzyskała po II wojnie światowej.
Katedra jest miejscem pochówku pierwszych Piastów. Najprawdopodobniej Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Odona Mieszkowica, Władysława Odnica, Przymysła I, Bolesława Pobożnego i Przemysła II, a także wielu biskupów i arcybiskupów poznańskich.
Wnętrze Katedry Poznańskiej
Wejdź na chwilę do wnętrza Katedry Poznańskiej na Ostrowie Tumskim. Kierując się na prawo dotrzesz do jednego z najważniejszych punktów kościoła, czyli Złotej Kaplicy. To mauzoleum w stylu bizantyjskim, w którym mieszczą się po prawej stronie sarkofagi Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Idąc kawałek dalej natkniesz się na replikę miecza św. Piotra (oryginał zobaczysz w muzeum Archidiecezjalnym na ul. J. Lubrańskiego 1). Na wprost ołtarza znajduje się główne wejście, watro przyjrzeć się drzwiom. Od strony zewnętrznej przedstawiono sceny z życia św. Piotra, a od wewnątrz św. Pawła. Tuż obok zbudowana została przez Przemysła II kaplica, jako miejsce pochówku żony Rychezy. Jest to najstarsza kaplica w katedrze, mimo że w XVIII wieku była przebudowywana (została zniszczona przez uderzenie pioruna). Przestawia wizerunki Przemysła I, Rychezy i Przemysła II.
Muzeum Archidiecezjalne na Ostrowie Tumskim
Wrócę na chwilę do ul. Jana Lubrańskiego i budynku Muzeum Archidiecezjalnego na Ostrowie Tumskim. Otóż Jan Lubrański był zasłużoną postacią dla Ostrowa Tumskiego i opisując historię tej dzielnicy, czuję się w obowiązku wspomnieć o nim kilka słów (jeśli nie jesteś zainteresowany po prostu pomiń ten akapit). Lubrański w 1498 roku wieku był nie tylko biskupem poznańskim, ale też założycielem Akademii Lubrańskiego, której siedziba mieściła się w obecnym budynku muzeum. Akademia przetrwała stosunkowo długo, bo do 1780 roku i wykształciła w swoich progach wielkich uczonych. Zasługą Jana Lubrańskiego był także rozwój Ostrowa Tumskiego, poprzez budowę infrastruktury i murów miejskich.
Muzeum Archidiecezjalne zgromadziło sztukę sakralną. Jednym z najważniejszych obiektów jest miecz św. Piotra. Według legendy miecz został przekazany w X wieku biskupowi Jordanowi. Przez wieku przechowywany był w skarbcu Katedry Poznańskiej, aż trafił do muzeum.
Rezerwat Archeologiczny Genius Loci na Ostrowie Tumskim
Obok Muzeum Archidiecezjalnego znajduje się filia Muzuem Archeologicznego – Rezerwat Archeologiczny Genius Loci. Interaktywna wystawa przedstawia poczatki grodu na Ostrowie Tumskim. W miejscu, w którym powstało muzeum odkryto wał obronny grodu poznańskiego z X wieku. Pozostałości zostały wyeksponowane dla zwiedzających. Muzuem będzie ciekawym uzupełnieniem po wizycie w Interaktywnym Centrum Historii Ostrowa Tumskiego.
Śródka
Most miłości
Zmierzając w stronę Śródki dojdziesz do stosunkowo nowo powstałego (2007 rok) mostu Biskupa Jordana, który łączy Ostrów Tumski ze Śródką. Czerwony most znany jest jako most miłości, na którym co roku przybywa coraz więcej kłódek z inicjałami zakochanych i co ciekawe, reklam ślusarzy. Z mostu Jordana rozpościera się widok na rzekę Cybinę, nad którą zawieszono szklany tunel, który łączy dwa niezależne budynki Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego. Jeśli interesuje Ciebie historia pierwszych Piastów to muzuem powinno Ciebie zainteresować.
Śluza Katedralna
Najciekawszą częścią muzeum ICHOT jest stary budynek, który znajduje się na brzegu Cybiny, czyli pozostałość po Śluzie Katedralnej. Jaka jest jej historia? Po rozbiorach polski, w obawie przed najazdem rosyjskim, władze pruskie postanowiły uczynić z Poznania twierdzę nie do zdobycia. W tym celu nieopodal rozpoczęto budowę Cytadeli (Fort Winiary). Ostrów Tumski odgrywał ważne znaczenie, ze względu na rzekę Wartę, wszedł zatem w system umocnień. Śluza Katedralna miała służyć do spiętrzenia wód Cybiny i w razie działań wojennych, zalania obszaru na przedpolu umocnień. Co ciekawe budowany w XIX wieku system fortyfikacji stał się w XX wieku przestarzały i władze pruskie zadecydowały o jego rozbiórce (powstały nowe plany budowy dzielnicy cesarskiej).
Niedaleko śluzy katedralnej znajdziesz bardzo przyjemną kawiarnię Cafe na Trakcie. Polecam Tobie do niej zajrzeć (ul. Ignacego Posadzkiego 7).
Mural na Śródce
Mijając most Jordana przenosimy się na kolejną, niewielką dzielnicę poznania, czyli Śródkę, która dawniej należała do jakżeby inaczej biskupstwa poznańskiego. Nazwa wzięła się od dnia tygodnia – środy, kiedy to organizowano targ. Dzisiaj na Śródce jest jeden z najbardziej popularnych murali Poznania, czyli Opowieść śródecka z trębaczem na dachu i kotem w tle (ul. Śródka 3 na rynku Śródeckim). Jeśli zastanawiasz się, co ma wspólnego Terravita ze Śródką, to już odpowiadam. W zasadzie to nic. Właściciele kamienicy, na której został namalowany mural mieli podpisaną umowę z producentem czekolady na reklamę i trzeba było w jakiś estetyczny sposób dotrzymać umowy. Tyle. Trębacz jak zapewne domyślasz się jest symbolem dawnego ratusza a kot, jak to koty są wszędzie. Nie zapominajmy też o jeźdźcu na koniu, który symbolizuje postać Władysława Odnica, który nadał w 1231 roku Śródce prawa miejskie.
Zielona Symfonia
Ale zanim tam dojdziesz na Rynek Śródecki, miniesz jeszcze jedną ciekawą instalację Zielona Symfonia na budynku przy ul. Ostrówek 17. Co to takiego i czemu warto się tam zatrzymać, szczególnie w porze deszczowej? To wielkie instrumenty, które wydają dźwięki, gdy przepływa przez nie woda. Instalację stworzyła ta sama Fundacja Artystyczno-Edukacyjna Puenta, która kilka lat wcześniej umieściła wyżej wspomniany mural 3D Opowiść śródecka[…].
Na zakończenie dodam jeszcze, że ul. Ostrówek był niegdyś odrębnym miastem na prawie magdeburskim, który liczył od 100 do 300 mieszkańców. Bardzo niewielkim, wciśniętym pomiędzy równie niewielką Śródkę a Ostrów Tumski.
Inne ciekawe budynki w odrębie Rynku Śródeckiego:
- Klasztor Filipinów
Na przełomie XIX i XX wieku powstało na Śródce wiele organizacji społecznych. W dawnym klasztorze w 1848 roku urządzono dom dla sierot, których rodzice zmarli w wyniku szerzacej się epidemi cholery.
- Kościół św. Małgorzaty
Kościół z XV wieku, jako jedyny tego typu zabytek w Poznaniu ma zachowany i odnowiony mur, który otaczał kiedyś przykościelny cmentarz.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.